Malatya’nın Darende ilçesinde yaşayan Fadime ve Mahmut Efe çifti, toprak tandırların yerini alan ev fırınlarında kasım ayının vazgeçilmezi tandır ekmeği ve giliği pişirerek, yüzyıllık ekmek kültürünü geleceğe taşıyor.
Malatya’nın Darende ilçesinde yaşayan Fadime ve Mahmut Efe çifti, geçmişte toprak tandırlarda yapılan geleneksel ekmek kültürünü evlerinin fırınında yaşatıyor. Kasım ayında yapılan tandır ekmeği ve gilik, yörede hâlâ kış sofralarının vazgeçilmez lezzetleri arasında yer alıyor.
Uzun yıllar Adana’da yaşadıktan sonra emekliliklerinin ardından yaz aylarını Darende’nin Beybağı Mahallesi’nde geçirmeye başlayan Efe çifti, kendi ekmeklerini pişirerek eski bir geleneği günümüzde de sürdürüyor.
Fadime Efe, tandır ekmeğinin genellikle kasım ayında hazırlandığını belirterek, “Kasım ayında yapılan ekmek kış boyunca dayanır, bayatlamaz. Ekmekten sonra fırının sıcağıyla gilik yapılır. Gilik de doğru muhafaza edilirse bahara kadar saklanır. Bizim milli pastamızdır” dedi.
Eskiden toprak tandırların yaygın olduğunu ancak artık az sayıda kullanıldığını ifade eden Efe, “Dut ve kayısı odunu en iyisidir. Hem iyi ısı verir hem de duman yapmaz. Şimdi toprak tandır pek kalmadı, biz de evimizin fırınında yapıyoruz. Bu biraz da gönül işidir” ifadelerini kullandı.
Ekmeklerin kuru şekilde saklandığını ve yenmeden önce ıslatılarak yumuşatıldığını dile getiren Efe, “Tandır ekmeğine sadece un, tuz, su ve maya katılır. İsteğe göre çörek otu da konur. Çocukluktan beri severiz, kendi ihtiyacımız kadar yaparız” diye konuştu.
Mahmut Efe ise eski tandırların tamamen ortadan kalktığını vurgulayarak, “Eskiden tandırlar yere gömülüydü. Artık o tandırlar kalmadı. Biz de kendi imkanlarımızla fırınımızı yaptık. Tandır ekmeğini, giliği, peksimeti burada pişiriyoruz. Eşimle birlikte yapıyoruz, ekmek pişirmek sadece kadın işi değil” dedi.
Efe, tandır ekmeği ve giliğin pişirme aşamasında ısının önemine de dikkat çekerek, “Ekmek yüksek ısıda, gilik ise daha düşük sıcaklıkta pişer. Fırın sabah erken yakılır, iyice ısındığında ekmek çok daha güzel olur” ifadelerini kullandı.
Darende’nin geleneksel tandır kültürünü kendi imkanlarıyla yaşatmayı sürdüren Efe çifti, hem geçmişin lezzetini koruyor hem de yeni kuşaklara unutulmaya yüz tutmuş bir geleneği hatırlatıyor.
Ahmet Çakır/DARENDE
